આદિવસેથયેલીહિંસાનીઅસર, બેવર્ષપહેલાં, એકઉત્પ્રેરકહતીજેણેઘણાયુવાવિદ્યાર્થીઓ, ચિંતિતનાગરિકોનેઆપણેજીવીએછીએતેવાઅશાંતસમયનાસામાન્યવર્ણનથીસભાનબનાવ્યા, ખાસકરીનેહિન્દુ-રાષ્ટ્રવાદીભારતીયજનતાપાર્ટી(ભાજપ)નાઉદયસાથેજેનુંશાસનદરેકતકપર “ધ્રુવીકરણ”નેઉત્તેજનઆપેછે.
– અન્સબઅમીર઼ર્ુઝ્રૈષ્ઠિઙ્મીજ.હીં
નવીદિલ્હી – ૧૫ડિસેમ્બર૨૦૧૯નારોજબપોરે, અલીગઢમુસ્લિમયુનિવર્સિટી (છસ્ેં)નીમૌલાનાઆઝાદલાઇબ્રેરીમાંબગીચાઓનીઆસપાસથોડીભીડહતી, જેમાંવિદ્યાર્થીઓમુખ્યખ્યાલોમેળવવાઅનેચૂકીગયેલાવર્ગોપૂરાકરીરહ્યાહતા. પરીક્ષાઓચાલીરહીહતી, અનેયુનિવર્સિટીનાનોંધપાત્રહિસ્સામાટે, નાગરિકતાસુધારોઅધિનિયમ (ઝ્રછછ), નેશનલરજિસ્ટરઑફસિટિઝન્સ (દ્ગઇઝ્ર), અનેરાષ્ટ્રીયવસ્તીરજિસ્ટર (દ્ગઁઇ) સામેનાવિરોધસાથેતેમનાઅભ્યાસનેસંતુલિતકરવુંમહત્ત્વપૂર્ણહતું.
લગભગ૧૩૦કિલોમીટરદૂર, જામિયામિલિયાઇસ્લામિયા (ત્નસ્ૈં)નાવિદ્યાર્થીઓપણએકઅવિશ્વસનીયસંતુલનકાર્યકરીરહ્યાહતા. બેદિવસપહેલા૧૩ડિસેમ્બર૨૦૧૯નારોજ, દિલ્હીપોલીસનીબિનઉશ્કેરણીજનકહિંસાદ્વારાસંસદતરફવિદ્યાર્થીનીકૂચવિક્ષેપિતથઈહતી. વિદ્યાર્થીઓઝ્રછછ-દ્ગઇઝ્ર-દ્ગઁઇવિરૂદ્ધચળવળનેઆગળવધારવામાટેકયાપગલાંલેવાતેનક્કીકરવામાંરોકાયેલાહતા.
તેદિવસે, છસ્ેંલાઇબ્રેરીમાંપુસ્તકોવેરવિખેરપડ્યાહતા, અનેત્નસ્ૈંમાંપુસ્તકાલયનેઘેરીલેવામાંઆવ્યુંહતું. ૧૫ડિસેમ્બર૨૦૧૯નીભયંકરસાંજે, ભારતનીસૌથીપ્રતિષ્ઠિતયુનિવર્સિટીઓમાંનીબેમાં, જેતેમનીમુસ્લિમઓળખસાથેજોડાયેલીછે, પોલીસદળોદ્વારાઅભૂતપૂર્વહુમલાનોસામનોકરવોપડ્યો.
હિંસાનાદૃશ્યો, હોસ્ટેલનારૂમઅનેલાઇબ્રેરીઓમાંપોલીસદળોનીઘૂસણખોરીઅનેવિદ્યાર્થીઓનેથયેલીઘણીઇજાઓથીઅસરગ્રસ્તવિદ્યાર્થીઓનેઆઘાતલાગ્યોકેજેઓઆપત્તિજનકગણાતાકાયદાસામેવિરોધકરીરહ્યાહતા.
જોકે, બેવર્ષપછી, વિરોધનેભારતીયઈતિહાસપરકાળાધબ્બાકરતાંવધુજોવામાંઆવેછે. વિદ્યાર્થીઓઅનેપ્રવૃત્તિઓદલીલકરેછેકેઆવિરોધકેટલાકમાટેઅનુભૂતિનાચરમબિંદુઅનેઅન્યલોકોમાટેમોટીચળવળનીશરૂઆતજેવાછે.
“આવાનરસંહારનીક્યારેયઅપેક્ષાનહોતીકરી”
ફિલ્મએન્ડટેલિવિઝનઇન્સ્ટિટ્યૂટઑફઇન્ડિયા, પૂણેનોવિદ્યાર્થીઅભયયાદવમ્.છ. (અંગ્રેજી)નોઅભ્યાસકરીરહ્યોહતો. જ્યારેતેઅનેતેનામિત્રો૧૫ડિસેમ્બર૨૦૧૯નીરાત્રેજામિયામાંહતા. તેરાતનેયાદકરતાંયાદવેર્ુઝ્રૈષ્ઠિઙ્મીજ.હીંનેકહ્યું, “મારાસહિતઘણાવિદ્યાર્થીઓએધાર્યુંનહતુંકેપોલીસઅંદરપ્રવેશકરશે, પરંતુપછીઅડધાક્રેકડાઉનનાએકકલાકપહેલા, મેંયુનિવર્સિટીનાએકગાર્ડનેતેનાવિશેવાતકરતાસાંભળ્યા. તેઓવિદ્યાર્થીઓનેઅંદરરહેવામાટેવિનંતીકરીરહ્યાહતાજેથીતેઓદરવાજાપરતાળુંલગાવીશકે.”
તેરાતસુધી, ખાસકરીનેરહેણાંકકેમ્પસનેલઈનેસુરક્ષાનીલાગણીહતી. તેણેકહ્યું,તેરાત્રે, જોકે, અન્યાયસામેઉભાથયેલાલોકોનીનબળાઈસ્પષ્ટપણેપ્રકાશમાંઆવીહતી.
એએમયુનાવિદ્યાર્થીનેતાતલ્હામન્નનેજણાવ્યુંકે,“૧૫ડિસેમ્બરનીહિંસાશૂન્યાવકાશમાંજોઈશકાતીનથી. સૈન્યીકરણઅનેભયનુંવાતાવરણઉભુંકરવામાટેયુનિવર્સિટીવહીવટીતંત્રજિલ્લાવહીવટીતંત્રનીસાથેરહ્યું. મુક્તભાષણ, અસંમતિઅથવાતોસાદાજાહેરમેળાવડાનેતેમનાદ્વારાસક્રિયપણેનિરૂત્સાહિતકરવામાંઆવ્યા, કારણકેતેતેમનાનિયંત્રણનેજોખમમાંમુકતુંહતું.”
મુખ્યમંત્રીયોગીઆદિત્યનાથેએએમયુનાવિદ્યાર્થીઓને “શહેરનેબાળીનાખતા” રોકવામાટેયુપીપોલીસનીપ્રશંસાકરીહોવાછતાં, વિદ્યાર્થીઓએઓળખ્યુંકેનિઃશસ્ત્રવિદ્યાર્થીઓનોસામનોકરવામાંરાજ્યનુંતંત્રકેવીરીતેક્રૂરહતું. “તેઓએસ્ટેનગ્રેનેડઅનેટીયરગેસનાશેલછોડવાનુંપસંદકર્યું. તેઓઅંદરજઈનેતૂટીપડ્યાહતાઅનેભાગીરહેલાવિદ્યાર્થીઓનેમારમાર્યોહતો. અનેપછી, જેવિદ્યાર્થીઓનેતેઓએનિર્દયતાથીમારમાર્યોહતોતેમનીસામેઅસંખ્યકેસનોંધવામાંઆવ્યાહતા.” તઝીનજુનૈદ, અલીગઢમુસ્લિમયુનિવર્સિટીનાતત્કાલીનબી.એ.નાવિદ્યાર્થીએર્ુઝ્રૈષ્ઠિઙ્મીજ.હીંનેજણાવ્યું, “રાજ્યતંત્રઅનેન્યાયતંત્રેજેરીતેઅમનેનિરાશકર્યાતેઆંખખોલનારૂંહતું.”
“અમારીપાસેતેકદાચછેલ્લીતકહશે”
૧૫ડિસેમ્બરનીભયંકરરાત્રે, આયેશારેન્નાજામિયાનીચારમહિલાઓમાંનીએકહતીજેમનાફોટોગ્રાફ્સઝ્રછછવિરોધીવિરોધનાચિહ્નોબન્યાહતા, જેતેમનામતે, પાછાલડવામાટેએકફ્લેશપોઈન્ટહતા. “આર્ટિકલ૩૭૦નાબૂદકરવાનુંકાશ્મીરમાંથયુંઅનેલગભગકોઈએતેનાવિશેવાતકરીનહીં. બાબરીમસ્જિદનોચુકાદોઆવ્યોઅનેઅમેમૌનથઈગયા. જોતેઝ્રછછવિરોધીવિરોધનહોત, તોકદાચઅમારીગરિમાનીમાંગકરવાનીઅનેઅમારાઅધિકારોમાટેલડવાનીહિંમતક્યારેયનથઈહોત”, તેણીએર્ુઝ્રૈષ્ઠિઙ્મીજ.હીંનેકહ્યું. “જામિયાઅનેઅલીગઢમાંવિદ્યાર્થીઓસામેજેપ્રકારનીઅણધારીહિંસાફેલાવવામાંઆવીહતીતેનાથીદરેકલોકો, સ્થાનિકો, દર્શકો, પડોશીઓશેરીઓમાંબહારઆવીગયાઅનેન્યાયનીમાંગણીકરવાલાગ્યા.”
આયશારેન્નાએજણાવ્યુંહતુંકેતેરાતનાછમકલાએદિલ્હીમાંશાહીનબાગવિરોધસહિતઅનેકચળવળોનેવેગઆપ્યોહતોઅનેદેશભરમાંઅસંખ્યશાહીનબાગોઊભાથયા.
આદિવસેથયેલીહિંસાનીઅસર, બેવર્ષપહેલાં, એકઉત્પ્રેરકહતીજેણેઘણાયુવાવિદ્યાર્થીઓ, ચિંતિતનાગરિકોનેઆપણેજીવીએછીએતેવાઅશાંતસમયનાસામાન્યવર્ણનથીસભાનબનાવ્યા, ખાસકરીનેહિંદુ-રાષ્ટ્રવાદીભારતીયજનતાપાર્ટી (મ્ત્નઁ)નાશાસનનાઉદયસાથે, જેદરેકતકે “ધ્રુવીકરણ”નેપ્રોત્સાહનઆપેછે.
રેન્નાએકહ્યું,“તેઘટનાસુધી, મારામાટેએસમજવુંમુશ્કેલહતુંકેમુસ્લિમોએદેશભરમાંશુંસહનકરવુંપડ્યું. તેરાતનાછમકલાએદિલ્હીમાંશાહીનબાગવિરોધઅનેદેશભરનાઅસંખ્યશાહીનબાગસહિતઘણીબધીહિલચાલનેવેગઆપ્યો, હિંસાઅનેત્યારપછીનીલડાઈએઅમનેઅહેસાસકરાવ્યોકેઅમારીમુસ્લિમઓળખનેકારણેઅમનેટાર્ગેટકરવામાંઆવીરહ્યાછે, અનેઅમારામાંથીઘણાલોકોજાહેરમાંબોલવાનેબદલેકેજેઓમોટીવાર્તામાટેતેનેદબાવીદેતાહતાઅથવાછુપાવતાહતાકારણકેતેમનીસામેલડવાનોબીજોકોઈરસ્તોનહોતો.”
અભયયાદવેઉમેર્યું,”એઅર્થમાંપરિવર્તનઆવ્યુંછેકેજેઅન્યાયીલાગેછેતેનોવિરોધકરવામાટેવધુનિર્ભયતાછે. તેસમયે, મનેઅપેક્ષાનહતીકેતેઆગળવધશેઅનેટકીશકશે, પરંતુવિદ્યાર્થીઓકેટલાસમયસુધીપાછળઊભારહીશકેઅનેઆપણાદેશમાં, આપણીઆસપાસશુંથઈરહ્યુંછેતેનામૂકદર્શકબનીશકેછે ?”
લડાઈચાલીરહીછે
એએમયુઅનેજેએમઆઈમાંહિંસાફાટીનીકળ્યાપછીબેવર્ષનોઅંતરહોવાછતાં, ઓછામાંઓછુંકહેવામાટેકે, દેશવ્યાપીઝ્રછછ-દ્ગઇઝ્રનોઅમલઅસ્પષ્ટછે.
જેવિદ્યાર્થીઓવિરોધદરમિયાનસામેલથયાહતાતેઓઆજસુધીતેનીકિંમતચૂકવીરહ્યાછે.
શરજીલઉસ્માનીમાટેસમુદાયનેએહસાસ-એ-કમતરી (અસુરક્ષાનીલાગણી)માંથીબહારકાઢીનેએહસાસ-એ-કૌમિયત (સમુદાયનીલાગણી)માંલાવવામાટેઆંદોલનજરૂરીહતું.
છસ્ેંમાંમ્. છ. (રાજકીયવિજ્ઞાન)નોઅભ્યાસકરતાશર્જીલઉસ્માનીની૧૫ડિસેમ્બર૨૦૧૯નારોજહિંસાભડકાવવાબદલધરપકડકરવામાંઆવીહતી. તેણેર્ુઝ્રૈષ્ઠિઙ્મીજ.હીંનેકહ્યું,“જામીનમળ્યાહોવાછતાં, મારેસતતસુનાવણીમાટેહાજરરહેવુંપડેછે. કાયદાકીયઅડચણોનેકારણેમેંજેયુનિવર્સિટીમાંપ્રવેશમેળવ્યોહતોતેમાંથીકોઈપણમાંહુંપ્રવેશમેળવીશક્યોનથી. તેમારામાટેખરાબછે, પરંતુમારાઘણામિત્રોકેજેઓહજુપણજેલમાંછે, ેંછઁછજેવાકઠોરકાયદાહેઠળસજાભોગવીરહ્યાછેતેમનામાટેતેઘણુંખરાબછે, કોઈપણઆગળનુંઆંદોલનફક્તઝ્રછછ-દ્ગઇઝ્રવિશેનહોઈશકે. મુસ્લિમોઅનેસમાજનાઅન્યહાંસિયામાંધકેલાઈગયેલાવર્ગોપરથતાએકંદરઅત્યાચારઅનેભેદભાવપરધ્યાનકેન્દ્રિતકરવાનીજરૂરપડશે.
આયેશારેન્નાનોંધેછેકે, “જ્યારેરાજ્યનાઅત્યાચારોસામેલડવામાટેસ્પષ્ટપણેએકવિશાળસામૂહિકચેતનાછે, ત્યારેતેમનાવધુપડતાપ્રતિશોધનેકારણેવિદ્યાર્થીઓ, પત્રકારોઅનેકાર્યકરોસામેબહુવિધખોટાકેસદાખલકરવામાંઆવ્યાછે.”
હવેચળવળનેપુનર્જીવિતકરવાનાપ્રશ્નોવચ્ચે, ઉસ્માનીએજવાબઆપ્યો, “સમુદાયનેએહસાસ-એ-કમતરી (અસુરક્ષાનીલાગણી)માંથીબહારકાઢીનેએહસાસ-એ-કૌમિયત (સમુદાયનીલાગણી)માંલાવવામાટેઆચળવળજરૂરીહતી. ચળવળનેપુનર્જીવિતકરવાનાકોઈપણપ્રશ્નમાંતમામરાજકીયકેદીઓનેતાત્કાલિકમુક્તિનોપણસમાવેશથવોજોઈએ, જેમણેઆબહાદુરીનેવાસ્તવિકતાબનાવવાનોમાર્ગમોકળોકર્યોહતો.
– અન્સબઅમીર
(સૌ : ટુસર્કલ.નેટ)
