(એજન્સી) તા.ર૭

આજથી૨૦વર્ષપહેલાંગોધરાખાતેટ્રેનનાડબ્બામાંઆગલગતા૫૯લોકોનાંમોતથયાહતાઅનેતેનાહિંસકપરિણામમાંજેમાં૨,૦૦૦થીવધુલોકોમાર્યાગયાહતા. તેમાંઆપણામાટેઘણાપાઠહતા. અનેઆપણેતેમાંથીશુંશીખ્યાછીએ ?

અમેઅમારામૃતકોનેકમ્પાર્ટમેન્ટલાઇઝકરવાનુંશીખ્યા. અમેઅમારીકરૂણામાંપસંદગીયુક્તબનવાનુંશીખ્યા. અમનેઆપણીઅંદરછુપાયેલદ્વેષનીશક્તિનોઅમનેઅહેસાસથયો, જેઆંતરિકરીતેબંધહતીઅનેતેનેઆપણેક્યારેયબહારઆવવાદીધીનહતીઅનેજ્યારેતેફાટીનીકળી, ત્યારેતેણેભયંકરપ્રકોપપ્રગટકર્યોહતો. જેનેઆપણેદબાવીશક્યાનહતા. અમેબદલોલેવાનાવિચારનેસામાન્યબનાવતાશીખ્યાછીએ. અમેભૂતકાળમાંપણઅન્યઆક્રોશસાથેઆવુંકર્યુંહતું, પરંતુ૨૦૦૨એબદલોસ્વીકાર્યબનાવ્યોહે. અમનેજણાયુંકેસૂત્રોચ્ચારકરીનેબીજાનેઉશ્કેરવુંતેબધુયોગ્યછે. અમેજોયુંકેઆવીઉશ્કેરણીબદલાતરફદોરીશકેછેજેહિંસકહોઈશકેછે. જ્યારેલોકોનેટ્રેનમાંસળગાવીદેવામાંઆવ્યાત્યારેઅમેઅમારીઅંદરનાગુસ્સાનેઓળખીશક્યાહતા, કારણકેઅમારામાંથીકેટલાકનેલાગ્યુંકેસળગેલાલોકોઅમારાલોકોહતા, અનેજેમણેટ્રેનમાંઆગલગાવીહશેતેઓ ‘તેમના’લોકોહતા. અમારાઅનેતેમનાવચ્ચેનોઆવિચારઅમારીવચ્ચેમજબૂતથયોહતો.

અમેન્યાયઅનેબદલોલેવાવચ્ચેઆવીગયાહતા – ન્યાયથશે, પરંતુતેસમયલેતોહતો. બદલોલેવોઝડપીહતોઅનેઆપણામાંનાઘણાનેતેણેરોમાંચ, ઉદાસીનઆનંદઆપ્યોહતો. અમેનક્કીકર્યુંકેઅમારીપાસેસંપૂર્ણતથ્યોભલેનહોઈશકેપરંતુસત્યઅમારીબાજુમાંહતું, અનેતેથીઅમેકાર્યકરીશકીએછીએ. અમેઅફવાઓનેહકીકતતરીકેસ્વીકારવાનુંશરૂકર્યુંહતુંઅનેમુદ્રિતશબ્દપરબોલાયેલાશબ્દપરવિશ્વાસકર્યોહતો.

અમેઅન્યસમુદાયનાવ્યવસાયોઅનેમિલકતોપરહુમલોકર્યો. કારણકે, અશાંતિઅનેહિંસાએઆવુંકરવાનીઅમનેતકપૂરીપાડીહતી. અમનેસમજાયુંકેનેતાઓનેહિંસાનીસદંતરનિંદાનકરીને, બળાત્કાર, અથવાજેમનાઘરલૂંટીલેવાયાઅનેનષ્ટકરવામાંઆવ્યાહતાતેવાનિર્દોષોનેસહાયનઆપીને, વ્યવસ્થાપુનઃસ્થાપિતનકરીને, વહીવટીતંત્રહજુપણનવુંહોવાનોદાવોકરીનેઆગલગાડવાનુંપસંદકરેછે. સાંપ્રદાયિકહિંસાનોસામનોકરવાનોલાંબોઅનુભવધરાવતાઆરાજ્યમાં, જ્યાંઅમલદારોતોફાનનેશાંતકરવામાટેઅનુસરવામાટેનીપ્રમાણભૂતઓપરેટિંગપ્રક્રિયાઓજાણતાહશેપણઅમેરાજકારણીઓનેલાગણીઓજગાડવામાટેઆદુર્ઘટનાનોઉપયોગકરતાજોયાહતા. અમેગુનેગારઅનેસામાન્યમાનવીઓવચ્ચેભેદપાડવામાંગતાનહતા, અમેમાનીએછીએકેપીડિતોસાથેજેથયુંતેઓતેનામાટેલાયકછેકારણકેતેઓએઉશ્કેરણીજનકરીતેકામકર્યુંહતું. અમેઇચ્છતાહતાકેતેમનેપાઠભણાવવામાંઆવે. જ્યારેઅત્યાચારમાટેજવાબદારલોકોમાત્રઅમુકવ્યક્તિઓજહતા, ત્યારેઅમેએકલઘુમતીજૂથનેઅપરાધીગણાવ્યોહતો, અમેતેલોકોનીનિષ્ફળતાઓનેનજરઅંદાજકરવાનુંનક્કીકર્યુંજેમનુંકામલોકોનુંરક્ષણકરવાનુંહતું. અમેસ્વીકાર્યુંકેકેટલીકવાર, ઓમેલેટબનાવવામાટેઇંડાતોડવાપડેછે, તેશહેરમાંપણજ્યાંઘણાલોકોગુપ્તરીતેઓમેલેટખાવાનુંપસંદકરેછે. અમેએપણશીખ્યાકેઈંડાનેઅનસ્ક્રેમ્બલકરવુંશક્યનહોઈશકે, તેથીઅમેશહેરનેઅમારાઅઅનેતેમનામાંવહેંચવાનુંશરૂકર્યું. અમેદિવાલવાળાબગીચાબનાવ્યાઅનેએકબીજાસાથેવાતચીતકરવાનુંટાળ્યુંછે. અમેએવુંપણમાનતાહતાકેજેવસ્તુઓઅપમાનજનકહતીતેકહેવુંબરાબરછે. અમારીમાતૃભાષાએનિયંત્રણનીભાવનાગુમાવીદીધીછે. અમેઉત્સાહિતછીએજ્યારેનેતાઓએવીવસ્તુઓકહેશેજેઅપમાનજનકહોઈશકેતોપણઅમેસ્વીકારીશું. અમેન્યાયપ્રદાનકરવામાંકાયદાનીઅદાલતોનીમર્યાદાઓજોઈછે. અમેજોયુંકેવાસ્તવિકરાજકીયકાયદા, સિદ્ધાંતો, પ્રક્રિયાઓ, નૈતિકતાઅનેન્યાયીપણાનીભાવનાનેકેવીરીતેઓવરરાઇડકરીશકાયછે. અમેભૂલીજતાશીખ્યાછીએ. અમેઇચ્છીએછીએકેપીડિતોમાફકરે, તેમછતાંગુનેગારોએકોઈપસ્તાવોવ્યક્તકર્યોનહતો. અમેઆગળવધવામાગતાહતા, અમેપીડિતોનેઆગળવધવામાટેવિનંતીપણકરીહતી, ભલેતેઓકાટમાળનોસર્વેકરે; તેઓજેઅનુભવેછેતેઅમેઅનુભવીશુંનહીં. અમેત્યારેપણગાંધીજીનાચિત્રોનેમાળાપણપહેરાવીહતીજ્યારેઅમારીશાળાઓમાંગાંધીનાહત્યારોમહાનશામાટેછેતેવિષયપરવક્તૃત્વસ્પર્ધાચાલીરહીહતી. આજેઆપણેએકબીજાનીવચ્ચેછીએતમે, હું, અન્યલોકોજેનેઆપણેજાણીએછીએ, અનેબહુમતી, સત્તાવાળાઓ, જેઓસમાજપરપ્રભુત્વધરાવેછે, પરંતુતેઓમાનેછેકેઆપણીસતાવણીકરવામાંઆવેછે. ફેબ્રુઆરી૨૭, ૨૦૦૨, અનેત્યારપછીનીઘટનાએઆપણીસામૂહિકનિષ્ફળતાજાહેરકરીછેપણઅમેતેનેનિષ્ફળતાતરીકેજોવામાંઅસમર્થહતા. અમેનાનાથઈગયાહૈયે, પણઅમેમાનીએછીએકેહવેઅમેમોટાથઈગયાછીએ. આપણેકેટલાબદલાઈગયાછીએઅથવાઆપણેશુંબનીગયાછીએતેનીજાણકર્યાવિનાહવેઆપણેતેનાપરિણામોસાથેજીવીએછીએ. કદાચએખોટુંહતુંકે, અમેશાંતછીએ, અમેતોહંમેશાજહિંસકહતા. અમનેશાંતકરવાઅનેઅમારાશસ્ત્રોદૂરકરવામાંઅનેઅમારૂશબ્દભંડોળબદલવામાટે, અમારીનફરતનીવાણીનેદૂરકરવામાટેઅમનેએસમયેએકગાંધીનીજરૂરપડીહતી. પરંતુતેમનીહત્યાથયાનેસાતદાયકાવીતીગયાછેઅનેહવેઅમનેતેમનીજરૂરલાગતીનથી. અમેશીખ્યાછીએકેહવેઆરીતેજઆગળવધવાનોસમયઆવીગયોછે.                           (સૌ. સ્ક્રોલ.ઈન)