મીડિયાજેક્યારેયખુલ્લેઆમસ્વીકારીશકતુંનથીતેએછેકેવિશ્વએવર્ષોમાંજોયેલાસૌથીમોટાશાંતિપૂર્ણલોકશાહીવિરોધે – ચોક્કસપણેરોગચાળાનીચરમસીમાએસૌથીવધુસંગઠિતરહીને- એકશકિતશાળીવિજયમેળવ્યોછે.

એકજીતજેવારસાનેઆગળધપાવશે. આદિવાસીઅનેદલિતસમુદાયોસહિતતમામપ્રકારનાખેડૂતો, પુરૂષોઅનેસ્ત્રીઓએઆદેશનીઆઝાદીનીલડતમાંમહત્ત્વપૂર્ણભૂમિકાભજવીહતી. અનેઆપણીઆઝાદીના૭૫માવર્ષમાં, દિલ્હીનાદરવાજાઓપરખેડૂતોએતેમહાનસંઘર્ષનીભાવનાનુંપુનરાવર્તનકર્યું.

વડાપ્રધાનમોદીએજાહેરાતકરીછેકેતેઓઆમહિનાની૨૯મીતારીખથીશરૂથઈરહેલાસંસદનાઆગામીશિયાળુસત્રમાંકૃષિકાયદાઓનુંસમર્થનકરશેઅનેતેનેરદકરશે. તેમનુંકહેવુંછેકેતેમના ‘શ્રેષ્ઠપ્રયાસોછતાંખેડૂતોનાએકવર્ગને’સમજાવવામાંતેઓનિષ્ફળગયા. તેઓતેમણેમનાવીશક્યાનહીંકેઆત્રણબદનામખેતીકાયદાઓતેમનામાટેખરેખરસારાહતા. આઐતિહાસિકસંઘર્ષદરમિયાનમૃત્યુપામેલા૬૦૦થીવધુખેડૂતોવિશેઅથવાતેમનામાટેએકપણશબ્દઉચ્ચાર્યોનથી. તેમનીનિષ્ફળતા ‘ખેડૂતોનાતેવિભાગ’નેમાત્રસમજાવટનીતેમનીઉણપમાંછે, આનિષ્ફળતાનેકાયદાસાથેજોડવામાંઆવીનથીઅથવાતેમનીસરકારરોગચાળાનીમધ્યમાંતેમનીઉપરકેવીરીતેત્રાટકી.

ખેર, હવેખાલિસ્તાનીઓ, રાષ્ટ્રવિરોધીઓ, ખેડૂતોનારૂપમાંબોગસકાર્યકરો, ‘ખેડૂતોનોએકવર્ગ’બનીગયાછેજેમણેશ્રીમોદીનાલાગણીહીનટોણાઓદ્વારામાનવાનોઇન્કારકર્યોછે. સમજવાનોઇન્કાર ? સમજાવવાનીરીતઅનેપદ્ધતિશુંહતી ? તેમનીફરિયાદોસમજાવવામાટેતેમનેરાજધાનીશહેરમાંપ્રવેશનકારીને ? તેમનેખાઈઅનેકાંટાળાતારથીઅવરોધિતકરીને ? તેમનેપાણીનીતોપોવડેમારવાથી ? તેમનાશિબિરોનેનાનાતંબુઓમાંરૂપાંતરિતકરીને ? મિત્રમીડિયાદ્વારાદરરોજખેડૂતોનેબદનામકરીને ? તેમનીપરવાહનોસાથેચઢાવીને – કથિતરીતેકેન્દ્રીયમંત્રીકેતેમનાપુત્રનીમાલિકીની ? આસરકારનોસમજાવટનોવિચારછે ? જોઆતેમના ‘શ્રેષ્ઠપ્રયાસો’હોયતોઅમેતેમનાખરાબપ્રયાસોનેજોવાનુંધિક્કારીશું.

વડાપ્રધાનેએકલાઆવર્ષેઓછામાંઓછીસાતવિદેશનીમુલાકાતોકરી (જેમકેર્ઝ્રઁ૨૬માટેનવીનતમ). પરંતુદિલ્હીનાદરવાજાપરહજારોખેડૂતોનીમુલાકાતલેવામાટેતેમનાનિવાસસ્થાનથીમાત્રથોડાકિલોમીટરઆગળજવાનોસમયતેમનેક્યારેયમળ્યોનથી, જેમનીવેદનાદેશમાંદરેકજગ્યાએઘણાલોકોનેસ્પર્શીગઈહતી. શુંતેસમજાવટનોસાચોપ્રયાસનહોત ?

હાલનાવિરોધનાપ્રથમમહિનાથી, હુંમીડિયાઅનેઅન્યલોકોનાપ્રશ્નોથીઘેરાયેલોહતોકેતેઓક્યાંસુધીસંભવતઃપ્રદર્શનકરીશકશે ? તેપ્રશ્નનોખેડૂતોએજવાબઆપ્યોછે. પરંતુતેઓએપણજાણેછેકેતેમનીઆશાનદારજીતએપ્રથમપગલુંછે. તેરદકરવાનોઅર્થછેકેકોર્પોરેટનાપગનેહમણાંમાટેખેડૂતનીગરદનમાંથીબહારકાઢવું – પરંતુસ્જીઁઅનેપ્રાપ્તિથીલઈનેઆર્થિકનીતિઓનાઘણામોટામુદ્દાઓસુધીનીઅન્યસમસ્યાઓ, હજુપણઉકેલનીમાંગકરેછે.

ટેલિવિઝનપરનાએન્કરોઅમનેકહેછે – જાણેકેતેએકઅદભૂતઘટસ્ફોટહોય – કેસરકારદ્વારાઆપીછેહઠનોઆગામીફેબ્રુઆરીમાંપાંચરાજ્યોમાંઆગામીવિધાનસભાનીચૂંટણીઓસાથેકંઈકસંબંધહોવોજોઈએ.

આજમીડિયા૩નવેમ્બરેજાહેરકરાયેલ૨૯વિધાનસભાઅનેત્રણસંસદીયમતવિસ્તારોમાંપેટાચૂંટણીનાપરિણામોનામહત્વવિશેતમનેકંઈપણજણાવવામાંનિષ્ફળગયું. તેસમયનીઆસપાસનાસંપાદકીયવાંચો – અનેટેલિવિઝનપરવિશ્લેષણમાટેશુંપીરસવામાંઆવ્યુંતેજુઓ. તેઓએશાસકપક્ષોનીસામાન્યરીતેપેટાચૂંટણીમાંજીતનીવાતકરીહતી, સ્થાનિકરીતેકેટલાકગુસ્સાનીવાતકરીહતી. કેટલાકસંપાદકીયમાંમતદાનપરિણામોનેઅસરકરતાબેપરિબળોવિશેકહેવામાટેએકશબ્દહતો – ખેડૂતોનોવિરોધઅનેકોવિડ-૧૯ગેરવહીવટ.

મોદીનીઘોષણાદર્શાવેછેકેતેઓઓછામાંઓછાઆબંનેપરિબળોનામહત્વનેસમજદારીપૂર્વકસમજીશક્યાછે. તેજાણેછેકેએવારાજ્યોમાંકેટલીકમોટીહારથઈછેજ્યાંખેડૂતોનુંઆંદોલનઉગ્રહતું. રાજસ્થાનઅનેહિમાચલજેવારાજ્યો – પરંતુજેમીડિયા, તેનાપ્રેક્ષકોનેભણાવેછેકેઆપંજાબઅનેહરિયાણામાંજથયુંહતું, તેઓતેમનાવિશ્લેષણમાંમુખ્યકારણબતાવતાનથી. રાજસ્થાનનાબેમતવિસ્તારોમાંઆપણેછેલ્લેક્યારેભાજપઅથવાસંઘપરિવારનીસ્થિતિત્રીજાઅનેચોથાક્રમેઆવતાજોઈહતી ? અથવાતેઓનેહિમાચલમાંમળેલીલપડાકનેલઈએજ્યાંતેઓત્રણેયવિધાનસભાઅનેએકસંસદનીબેઠકગુમાવીદેછે ?

હરિયાણામાં, જેમકેવિરોધીઓએકહ્યું, “મુખ્યમંત્રીથીલઈનેડીએમસુધીનીઆખીસરકાર”ત્યાંભાજપમાટેપ્રચારકરીરહીહતી; કોંગ્રેસેઅભયચૌટાલાસામેઉમેદવારઊભોકર્યોહતો, જેમણેખેડૂતોનામુદ્દેરાજીનામુંઆપ્યુંહતું; જ્યાંકેન્દ્રીયમંત્રીઓએજોરદારજોરલગાવ્યુંહતું – છતાંભાજપહારીગયું. ત્રણેયરાજ્યોએખેડૂતોનાવિરોધનીઅસરઅનુભવીહતી – અનેઅંધ-ભક્તોથીવિપરીત, વડાપ્રધાનઆસમજીગયાછે. પશ્ચિમઉત્તરપ્રદેશમાંતેવિરોધપ્રદર્શનોનીઅસરસાથે, જેમાંલખીમપુરખીરીખાતેનીભયાનકહત્યાઓનાજાતેવહોરેલાનુકસાનનેઉમેરવામાંઆવ્યુંહતું, અનેકદાચ૯૦દિવસમાંરાજ્યમાંચૂંટણીઆવવાનીહોવાથી, તેમણેપ્રકાશજોયો. ૨૦૨૨સુધીમાંખેડૂતોનીઆવકબમણીકરવામાટેશુંથયુંતેઅંગે – ત્રણમહિનાનાસમયગાળામાં, ભાજપસરકારેઆપ્રશ્નનોજવાબઆપવોપડશે – જોવિપક્ષમાંતેનેઉઠાવવાનીસમજહોયતો ? દ્ગજીજી (નેશનલસેમ્પલસર્વે, ૨૦૧૮-૧૯)નો૭૭મોરાઉન્ડખેડૂતોમાટેપાકનીખેતીમાંથીઆવકનાહિસ્સામાંઘટાડોદર્શાવેછે – ખેડૂતોનીઆવકએકંદરેબમણીથવાનીતોભૂલીજાઓ. તેપાકનીખેતીમાંથીવાસ્તવિકઆવકમાંપણસંપૂર્ણઘટાડોદર્શાવેછે.

ખેડૂતોએકાયદાનેરદ્દકરવાનીતેનિર્ધારિતમાંગનેહાંસલકરવાકરતાંખરેખરઘણુંબધુંકર્યુંછે. તેમનાસંઘર્ષેઆદેશનારાજકારણપરઊંડીઅસરકરીછે. જેરીતે૨૦૦૪નીસામાન્યચૂંટણીમાંઅસરથઈહતી. કૃષિસંકટનોઆબિલકુલઅંતનથી. તેકટોકટીનામોટામુદ્દાઓપરનાયુદ્ધનાનવાતબક્કાનીશરૂઆતછે. છેલ્લાઘણાસમયથીખેડૂતોનોવિરોધચાલીરહ્યોછે. અનેખાસકરીને૨૦૧૮થી, જ્યારેમહારાષ્ટ્રનાઆદિવાસીખેડૂતોએનાસિકથીમુંબઈસુધીનીતેમનીઆશ્ચર્યજનક૧૮૨કિમીનીપદયાત્રાદ્વારારાષ્ટ્રનેજાગૃતતાઆપીહતી. તેવખતેપણ, તેનીશરૂઆતતેઓને ‘શહેરીનક્સલ’તરીકેકહીનેકરવામાંઆવી, વાસ્તવિકખેડૂતોઅનેબાકીનાબીજાબધાતરીકેનહીં. તેઓનીકૂચેતેમનાનિંદકોનેકચડીનાખ્યા. ખેડૂતોદ્વારાઘણીજીતનોંધવામાંઆવીછે. કોર્પોરેટમીડિયાપરખેડૂતોએજેજીતમેળવીછેતેજરાપણઓછીનથી. શુંકોઈપણપ્રકાશનોએએકવારપણતેમનાવાચકોને – ખેડૂતોઅનેકોર્પોરેટવચ્ચેનીમડાગાંઠપર – કહ્યુંહતુંકેમુકેશઅંબાણીની૮૪.૫અબજડોલરનીવ્યક્તિગતસંપત્તિ (ફોર્બ્સ૨૦૨૧) પંજાબરાજ્યનાય્જીડ્ઢઁ (લગભગ૮૫.૫અબજ)નીબરાબરખૂબઝડપથીથઈરહીછે ? શુંતેઓએતમનેએકવારપણકહ્યુંકેઅંબાણીઅનેઅદાણી (જેમણે૫૦.૫બિલિયનડોલરભેગાકર્યા)નીસંપત્તિપંજાબકેહરિયાણાનાજીએસડીપીકરતાંવધુછે ?

ઠીકછે, અહીંનબળાસંજોગોછે. અંબાણીભારતમાંમીડિયાનાસૌથીમોટામાલિકછેઅનેતેમીડિયામાંજેમાંતેનીમાલિકીનથી, કદાચસૌથીમોટાજાહેરાતકર્તાછે. આબેકોર્પોરેટહસ્તીઓનીસંપત્તિવિશેસામાન્યરીતેઉજવણીનાસ્વરમાંવારંવારલખવામાંઆવેછે. આકોર્પો-ક્રોલનુંપત્રકારત્વછે.

પંજાબવિધાનસભાનીચૂંટણીમાંઆઘડાયેલીવ્યૂહરચના – પીછેહઠ – કેવીરીતેનોંધપાત્રઅસરકરશેતેવિશેપહેલેથીજચર્ચાછે. જેનેઅમરિન્દરસિંહેકોંગ્રેસમાંથીરાજીનામુંઆપીનેઅનેમોદીસાથેવાટાઘાટોકરીનેમેળવેલીજીતતરીકેરજૂકર્યુંછેકેઆનાથીત્યાંનુંચૂંટણીચિત્રબદલાઈજશે.

પરંતુતેરાજ્યનાલાખોલોકોજેમણેતેસંઘર્ષમાંભાગલીધોછેતેઓજાણેછેકેઆકોનીજીતછે. પંજાબનાલોકોનાદિલવિરોધશિબિરોમાંરહેલાલોકોનીસાથેછેજેમણેદાયકાઓમાંદિલ્હીનોસૌથીખરાબશિયાળો, આકરોઉનાળો, ત્યારબાદવરસાદઅનેમોદીઅનેતેમનાબંદીવાનમીડિયાનુંસૌથીખરાબવર્તનસહનકર્યુંછે.

અનેકદાચવિરોધકર્તાઓએજેસૌથીમહત્વનીવસ્તુહાંસલકરીછેતેછેઃઅન્યક્ષેત્રોમાંપણપ્રતિકારનેપ્રેરિતકરવામાટે, એવીસરકારકેજેતેનાવિરોધીઓનેફક્તજેલમાંધકેલીદેછેઅથવાઅન્યથાતેમનાપરકેસોકરેછેઅનેતેમનેહેરાનકરેછે. તેેંછઁછહેઠળપત્રકારોસહિતનાગરિકોનીમુક્તપણેધરપકડકરેછેઅને ‘આર્થિકગુનાઓ’માટેસ્વતંત્રમીડિયાપરકડકકાર્યવાહીકરેછે. આમાત્રખેડૂતોનીજીતનથી. આનાગરિકસ્વતંત્રતાઅનેમાનવઅધિકારમાટેનીલડાઈનીજીતછે. ભારતીયલોકશાહીનીજીતછે. (નેશનલહેરાલ્ડ)